"Κούρεμα" ομολόγων, τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία / Άξονες στρατηγικής της Ελλάδος στις συνόδους κορυφής

Είδηση (και σχόλια): Στο χείλος τους γκρεμού νιώθουν ότι βρίσκονται οι Έλληνες τραπεζίτες, ομολογώντας ουσιαστικά πως οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται προ αδιεξόδου, που δύσκολα θα καταφέρουν να ξεπεράσουν. Παρά το γεγονός ότι οι οριστικές αποφάσεις δεν αναμένεται να ανακοινωθούν άμεσα, θεωρείται βέβαιο ότι θα υποχρεωθούν να δεχθούν κούρεμα τουλάχιστον 50% στο χαρτοφυλάκιο ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, ανοίγοντας μια μεγάλη τρύπα στα κεφάλαιά τους. Οι τραπεζίτες γνωρίζουν πως ένα τέτοιο άνοιγμα είναι αδύνατον να καλυφθεί σήμερα από τους μετόχους, ενώ οι συνθήκες στις αγορές καθιστούν ανέφικτες τις όποιες προσπάθειες πώλησης στοιχείων του ενεργητικού τους σε ικανοποιητικές τιμές, ικανές να αντισταθμίσουν τις σοβαρές κεφαλαιακές απώλειες.

Επιπλέον, η αβεβαιότητα που επικρατεί το τελευταίο διάστημα, σε συνδυασμό με τις ολοένα και πιο δυσοίωνες προβλέψεις για την επίλυση της κρίσης χρέους, η εκτίμηση ότι οι τράπεζες οδηγούνται πιθανότατα σε κρατικοποίηση, χωρίς όμως η φημολογία αυτή να επεξηγείται επαρκώς ως προς τις συνέπειές της, προκαλεί ξανά αγωνία στους καταθέτες, που φοβούνται τα χειρότερα. Αποτέλεσμα αυτής της αγωνίας ήταν να παρατηρηθούν και πάλι εκροές καταθέσεων από τις τράπεζες, καθόλη τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας.

Πόσο όμως θα είναι, πράγματι, το καθαρό όφελος για τη χώρα μας αν προχωρήσει το haircut κατά 50%;

Στο τέλος Ιουλίου το χρέος της Ελλάδας ήταν 366 δισ. ευρώ. Από αυτά δεν "κουρεύονται" λόγω ειδικών συμφωνιών:
-τα ομόλογα της ΕΤΚ 60 δισ.
-τα δάνεια της τρόικας 65 δισ.
-άλλα δάνεια του ελληνικού δημοσίου 20 δισ.
-τα έντοκα γραμμάτια δημοσίου 15 δις και
-τα ομόλογα λήξης μετά το 2020 40 δις
σύνολο 200 δισ. ευρώ

Άρα από τα 366 δισ. του χρέους μπορούν να κουρευτούν μόνο τα 166 δις. Σε haircut 50% το κέρδος λοιπόν θα ήταν 83 δισ. ευρώ. Από το κούρεμα όμως θα υπάρξουν απώλειες που το ελληνικό κράτος θα πρέπει να δανειστεί για να καλύψει. Οι απώλειες για τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρείες υπολογίζονται σε 31 δισ.:
- τράπεζες 16 δισ
- ασφαλιστικά ταμεία 13 δισ
- ασφαλιστικές εταιρείες 2 δισ

Άρα από το κέρδος 83 δισ. ευρώ αν αφαιρεθούν τα 31 δισ. που προκύπτουν από τις απώλειες τότε η καθαρή μείωση του χρέους για τη χώρα από ένα κούρεμα 50% θα είναι 52 δισ. ευρώ.

Στη φάση αυτή, η μεγαλύτερη αβεβαιότητα αφορά κυρίως το μέλλον της χώρας και δευτερευόντως το μέλλον των ίδιων των τραπεζών. Η πλειοψηφία των καταθετών φοβάται ότι, παρά το επικείμενο μεγάλο κούρεμα, το χρέος δεν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο και η έξοδος από την ευρωζώνη δεν μοιάζει πια τόσο απίθανο σενάριο.

Την ίδια στιγμή, η αγωνία των τραπεζιτών αφορά την τύχη των ίδιων των τραπεζών και την απώλεια του ελέγχου που συνεπάγεται η ανακεφαλαιοποίησή τους με τη συνδρομή του κράτους.

Παρότι κανείς δεν είναι σε θέση ακόμη να προβλέψει -πολύ περισσότερο να γνωρίζει- με ποιο τρόπο θα γίνει η ανακεφαλαιοποίηση, πώς θα εισρεύσουν τα κεφάλαια που θα απαιτηθούν για να καλύψουν τις απώλειες του κουρέματος και τις αυξημένες προβλέψεις για τις επισφάλειες που θα προκύψουν από τον έλεγχο της BlackRock, γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι μέτοχοι δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις υποχρεώσεις αυτές, που εκτιμώνται μεταξύ 11-15 δισ. ευρώ και θα οδηγηθούν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας υπό τον έλεγχο του κράτους.

Σύμφωνα με το ένα σενάριο, η κρατικοποίηση θα είναι «ήπια», μερική και προσωρινή, κάτι που σημαίνει πως οι σημερινοί μέτοχοι θα παραμείνουν, αλλά ως μέτοχοι μειοψηφίας και ενδεχομένως να διατηρήσουν τη δυνατότητα επανάκτησης του ελέγχου των τραπεζών στο μέλλον. Το άλλο δυσμενές σενάριο μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη κρατικοποίηση των τραπεζών, με αλλαγή διοικήσεων και οριστικές απώλειες για τους μετόχους. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτού του σεναρίου είναι οι μεγάλες διοικητικές αδυναμίες του Δημοσίου, που μπορεί να μετατρέψει υγιείς κατά τ' άλλα τράπεζες σε βαθιά προβληματικές, όπως η Αγροτική. Και αυτό πάντως θα είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο θα χειριστεί την κατάσταση η κυβέρνηση καθώς και το εάν θα δεχτεί να υπάρξει μια "Ιφιγένεια" να θυσιαστεί ώστε να μειωθούν οι αντιδράσεις από τις τράπεζες του ιδιωτικού τομέα που θα βλέπουν το "υγιές" κρατικό κομμάτι του τραπεζικού κλάδου να επιβιώνει με μικρότερες απώλειες απ' ότι ο ιδιωτικός τομέας.

Είτε στο πρώτο είτε στο δεύτερο σενάριο όμως και ανεξάρτητα από τη μελλοντική τους εξέλιξη, θεωρείται βέβαιο ότι θα ακολουθήσει σοβαρή αναδιάρθρωση στις τράπεζες, με κύριο χαρακτηριστικό τη δραστική περικοπή του κόστους, που θα διευκολυνθεί με τη χρήση των διατάξεων του πρόσφατα ψηφισθέντος πολυνομοσχεδίου, με σοβαρές συνέπειες για τους εργαζομένους στον τραπεζικό τομέα. Γι' αυτό εξάλλου και η πρεμούρα για άμεση ψήφιση του νομοσχεδίου, γι' αυτό και η "χαρά" με την οποία δέχτηκαν την είδηση οι διοικήσεις του κλάδου.

Παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες θα επενακεφαλαιοποιηθούν με τα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, τίποτε δεν εγγυάται ότι η συμμετοχή επιτρόπων του κράτους ή των Ευρωπαίων πιστωτών στην δίοικηση θα διευκολύνει τη ροή χρηματοδότησης στην πραγματική οικονομία. Αντίθετα, μπορεί να γίνει δυσμενέστερη, καθώς μια σχολαστική εφαρμογή κανόνων χρηματοδότσης σε επιχειρήσεις-ναυάγια που αποτελούν θύματα της ύφεσης μπορεί να αυξήσει τις πτωχεύσεις και να επιτείνει την ύφεση, όπως εξάλλου γίνεται με την εφαρμογή της συνταγής της Τροικας μέχρι τώρα.

Υφίσταται επομένως ο κινδυνος η διαπραγμάτευση από ελληνικής πλευράς (αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί τέτοιος όρος για τα όσα συμβαίνουν μεταξύ τρόικας και ΠΑΣΟΚ) να καταλήξει σε ένα «Βατερλό», με αποτέλεσμα την ελεγχόμενη χρεοκοπία, την απώλεια βασικών περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου και την καταδίκη των εργαζομένων σε μια μακροχρόνια λιτότητα. Η Ελλάδα είναι το πειραματόζωο της νέας γερμανικής αυτοκρατορίας που έχει και το μαχαίρι και το πεπόνι και τηρεί σκληρή στάση ακόμα και απέναντι στην ίδια τη Γαλλία...

Το αγκάθι που παραμένει είναι η παροχή ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών προς την ελληνική οικονομία. Η συμφωνία , συγκλίνουν όλες οι απόψεις, δε μπορεί να βελτιώσει την παροχή ρευστότητας που θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα. Συνομιλητής μας μάλιστα επικαλέστηκε τη δήλωση του προέδρου της ΕΕΤ κ. Ραπάνου «Δεν είναι κλειστοί οι κρουνοί των τραπεζών. Η δεξαμενή είναι άδεια».

Για να γίνει πιο κατανοητό οι τράπεζες δανείζουν ιδιώτες και επιχειρήσεις αντλώντας κεφάλαια από 4 πηγές. Αυτές είναι η διατραπεζική αγορά, η έκδοση ομολόγων, οι καταθέσεις και η ΕΚΤ, με τις δύο πρώτες πηγές να έχουν κλείσει για τα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα. Η μείωση των καταθέσεων, που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα σπρώχνει τις ελληνικές τράπεζες σε μεγαλύτερη εξάρτηση από την ΕΚΤ. Να σημειώσουμε εδώ ότι η ΕΚΤ έχει αποφασίσει ότι δε θα μπορεί να δεχθεί ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση για την άντληση ρευστότητας από τις ελληνικές τράπεζες. Άρα ενισχύεται η αξία που έχει ο όρος εθελοντική συμμετοχή στο κούρεμα.

Για τους υπόλοιπους τομείς:

Εισοδηματική πολιτική
Η απομείωση της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων προκαλεί ανησυχία και στο πώς θα διαμορφωθεί η εισοδηματική πολιτική, δηλαδή πως θα επηρεάσει τους μισθούς στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το κρίσιμο σημείο είναι, όπως επισημαίνει οικονομολόγος, πως θα προχωρήσει ο ιδιωτικός τομέας.

Ο δημόσιος τομέας , επισημαίνει, εξαρτάται από τον παράγοντα πρωτογενές πλεόνασμα στο πλαίσιο όμως της νέας δανειακής σύμβασης που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής.

Οι όροι της σύμβασης ,λέει χαρακτηριστικά, δηλαδή το επιτόκιο και ο χρόνος αποπληρωμής θα καθορίσουν πόσο πρωτογενές πλεόνασμα και για πόσα χρόνια θα πρέπει να επιτύχει το ελληνικό δημόσιο. Το πρωτογενές έλλειμμα, συνεχίζει, έχει φθάσει σε χαμηλά επίπεδα και βρισκόμαστε σχετικά κοντά στην επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος.

Με αυτή την εισοδηματική πολιτική στο Δημόσιο αλλά και με την υιοθέτηση της εργασιακής εφεδρείας. Ο στόχος λοιπόν του πρωτογενούς πλεονάσματος, που δεν έχει ξεκαθαρίσει, μπορεί και να σημαίνει περαιτέρω συρρίκνωση του Δημοσίου είτε αναφερόμαστε σε μισθούς είτε στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων.

Η μείωση των μισθών και η αύξηση της ανεργίας θα δυσχεραίνει περαιτέρω την προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος, δηλαδή θα οδηγήσει σε μείωση των φορολογικών εσόδων αλλά και αύξηση δαπανών για την κάλυψη των ανέργων .Θα οδηγηθούμε δηλαδή σε ένα νέο φαύλο κύκλο ύφεσης , με μη ορατή διέξοδο διαφυγής. Η διέξοδος, επισημαίνει η ίδια πηγή, θα μπορούσε να έλθει είτε από τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας από τρίτους, είτε από την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, είτε από την ενίσχυση της ζήτησης και απασχόλησης από τομείς, που δεν επηρεάζονται από το δημόσιο όπως είναι οι εξαγωγές και ο τουρισμός .

Ασφαλιστικά Ταμεία
Οι επιπτώσεις από το κούρεμα των ομολόγων στην περιουσία των ασφαλιστικών Ταμείων και στη χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης έχει βραχυπρόθεσμες αλλά και μεσοπρόθεσμες συνέπειες. Τα ταμεία έχουν στα χαρτοφυλάκια τους ομόλογα ονομαστικής αξίας 24 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 8 δισ. διαχειρίζονται τα ίδια ταμεία και τα 16 δισ. ευρώ η Τράπεζα της Ελλάδος.

Η ετήσια χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης προέρχεται σε ποσοστό 41% από το κράτος, 57% από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών και 2% από την αξιοποίηση της περιουσίας τους. Αυτό σημαίνει σε απόλυτα νούμερα ότι τα Ταμεία έχουν έσοδα από την αξιοποίηση της περιουσίας τους που χρηματοδοτούν τις ανάγκες τους για συντάξεις κατά κύριο λόγο και για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της τάξης των 750-800 εκατ. ευρώ. Το κούρεμα του χρέους, λέει γνώστης των οικονομικών των ταμείων, κατά 50% σημαίνει ότι θα χρειαστούν ένα ποσό ετησίως της τάξης των 400 εκατ. ευρώ.

Το ποσό αυτό θα μπορούσε να το δώσει το ελληνικό δημόσιο, εκτιμά η ίδια πηγή, με γνώμονα ότι θα έχει ελαφρύνει η δημοσιονομική επιβάρυνση του από την πληρωμή τόκων και τοκοχρεολυσίων ως αποτέλεσμα του κουρέματος. Υπό την αίρεση, ότι θα συμφωνηθεί και με τους δανειστές μας.

Μια άλλη πληγή στην περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων είναι ότι είναι μέτοχοι σε ελληνικές τράπεζες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος του 2010 η αξία των μετοχών και των α/κ κεφαλαίων των Ταμείων ήταν της τάξης των 3 δισ. ευρώ, ποσό που σήμερα είναι σημαντικά χαμηλότερο λόγω της υποχώρησης των χρηματιστηριακών τιμών.

Το κούρεμα αλλά και η συρρίκνωση του μετοχικού χαρτοφυλακίου τους είναι κρίκοι που προστίθενται στην αλυσίδα που περισφίγγει την βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων, περιγράφει γλαφυρά. Η ύφεση είναι η σημαντικότερη απειλή για τα οικονομικά της κοινωνικής ασφάλισης, εξηγεί, καθώς ανεργία και μείωση μισθών μεταφράζονται σε απώλειες 5 δισ. ευρώ για το 2011 και 6,5 δισ. ευρώ για το 2012. Ακολουθεί η εισφοροδιαφυγή, με απώλειες 8 δισ. ευρώ και τώρα θα πρέπει να προστεθεί και η απομείωση της κινητής τους περιουσίας, δηλαδή ομόλογα και μετοχές.

Σε αυτό το ζοφερό τοπίο για τα οικονομικά της κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει κανείς να προσθέσει και την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων των ελληνικών τραπεζών και τι θα σημαίνει για την επιχειρηματικότητα, λέει η ίδια πηγή. Μπορεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του Μαρτίου του 2012,όπως λέει χαρακτηριστικά, να δούμε κι άλλες επιχειρήσεις να κλείνουν ως αποτέλεσμα της εξυγίανσης των τραπεζικών χαρτοφυλακίων, ενισχύοντας την ύφεση. Οι συνέπειες της ύφεσης στα έσοδα των ταμείων και στη βιωσιμότητα των οικονομικών τους είναι ανησυχητικές .Σύμφωνα με το συνομιλητή μας σε αυτή την χρονική περίοδο θα ξανανοίξει η συζήτηση για το ασφαλιστικό που θα κινηθεί στο έλεγχο των δαπανών για τις συντάξεις και σε δεύτερο βαθμό των δαπανών για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Το κούρεμα του χρέους έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς το 2020 το δανειακό βάρος και η εξυπηρέτηση του θα βελτιώσει τα δημόσια οικονομικά. Αυτό είναι μια παρατήρηση αρχική. Αν επιλύσει ικανοποιητικά το ζήτημα της διαχείρισης του ελληνικού χρέους δε μπορεί να απαντηθεί. Για την ελληνική οικονομία υπάρχει μπροστά μεγάλος και δύσκολος δρόμος, καθώς οι ακριβείς επιπτώσεις σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα δεν έχουν μετρηθεί. Οι όροι του κουρέματος αλλά και της δανειακής σύμβασης δεν έχουν αποσαφηνισθεί για να δώσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα και να μετρηθούν σε μια οικονομία που βυθίζεται στην ύφεση και οι πρώτες εκτιμήσεις είναι ότι δεν μπορούν να αποτελέσουν και την έξοδο διαφυγής.

Και για να μην ξεχνιόμαστε... Θυμηδία προκαλούν οι διαρροές και δηλώσεις του Γ.Παπανδρέου για την στρατηγική της χώρας μας στις συνόδους κορυφής της Ευρωζώνης, από δω και πέρα, η οποία έχει πέντε άξονες. Ο σοφός λαός λέει "να κρατάς μικρό καλάθι" αλλά αυτό παραείναι. Συγκεκριμένα:
α) Στρατηγική απόφαση της κυβέρνησης είναι να παραμείνει η χώρα στο ευρώ.
Σχόλιο: Στην πραγματικότητα κανένα κόμμα της ελληνικής Βουλής δεν έχει διαφορετική στρατηγική στην παρούσα φάση. Αυτό δε συμφέρει κανέναν (μάλλον), ούτε καν την Ευρωζώνη μιας και οποιαδήποτε άλλη απόφαση, θα οδηγήσει στην κατάρρευσή της. Το γράφουν όλες οι μεγάλες οικονομικές εφημερίδες του κόσμου που υποστηρίζουν κατά βάση τα συμφέροντα των μεγάλων "παικτών". Να είστε σίγουροι ότι το γνωρίζουν και αυτοί που αποφασίζουν... Επομένως κάτι τέτοιο αποκλείεται (εκτός και αν εξυφαίνεται κάποιο μεγαλύτερο σχέδιο που κανείς δε βλέπει).

Δεύτερον: Αφετηρία και κεκτημένο για ό,τι συζητά η κυβέρνηση είναι όλα τα "θετικά" στοιχεία της Συμφωνίας του Ιουλίου.
Σχόλιο: Ποια είναι τα θετικά στοιχεία; Το πακέτο στήριξης δεν είναι νέο (είναι το παλιό υπόλοιπο συν λίγο από καινούργιο), δεν καλύπτει όλες τις δανειακές μας ανάγκες, προϋποθέτει δυσβάστακτα μέτρα, είναι τελείως ασαφές (γι' αυτό εξάλλου και υπάρχει πρόβλημα σήμερα) και επέχει παραχώρησης ελέγχου του κράτους για μια περίπου γενιά. Αν αυτά θεωρούνται θετικά, τότε πάσο...(Λεπτομέρειες για τη συμφωνία εδώ).

Τρίτον: Να πετύχει η κυβέρνηση «ελάφρυνση του βάρους του χρέους, που βαραίνει τις πλάτες του Έλληνα πολίτη». Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, «λόγω του υπερδανεισμού της προηγούμενης κυβέρνησης, έχουν εκτιναχθεί οι τόκοι που πληρώνουμε, από τα 12 δις το χρόνο το 2009, στα 18 δις το χρόνο το 2012». «Αυτό το βάρος στις πλάτες του κάθε Έλληνα πολίτη είναι δυσβάσταχτο και αυτό είναι που πρέπει να μειωθεί για να ανασάνουμε» τόνισε.
Σχόλιο: Αφήσαμε τη πλήρη διατύπωση του Γ.Παπανδρέου για να διαπιστώσετε το μέγεθος του λαϊκισμού που χρησιμοποιεί. Όταν κάποιος δανείζεται 110 δις (τα οποία βέβαια πάνε για κάλυψη των τραπεζών και των δανείων και δεν κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία) με υπέρογκο (για την εποχή) επιτόκιο και δέχεται να τ' αποπληρώσει σε μικρό χρονικό διάστημα, δε νοείται να μιλάει για τους προηγούμενους που μπορεί "να δανείστηκαν υπέρογκα" αλλά το έκαναν σε βάθος 25ετίας με 2-3% και όχι σε βάθος 3τίας με 5-6%...Και αν θεωρεί η κυβέρνηση ότι το χρέος δεν είναι "δίκαιο και σωστό" μπορεί να υποστηρίξει την Διεθνή Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό χρέος, που υπάρχει ήδη και την αποτελεί ο "αφρός" πανεπιστημιακών απ' όλο τον κόσμο. Θα βοηθούσε σίγουρα ως "διαπραγματευτικό όπλο.

Τέταρτον: Η όποια ρύθμιση πρέπει να διασφαλίζει πλήρως την ομαλότητα στο τραπεζικό σύστημα της χώρας και στα Ασφαλιστικά Ταμεία και να δώσει τη δυνατότητα για ρευστότητα στην πραγματική οικονομία.
Σχόλιο: Υποτίθεται ότι τα ασφαλιστικά ταμεία εξαιρούνται από το κούρεμα ή κάνουμε λάθος; Στο κάτω-κάτω επιλογή μας δεν είναι το ποιους δανειστές πληρώνουμε ή κάνουμε λάθος;

Πέμπτον: Βασικός στόχος είναι όλες οι αποφάσεις να τείνουν στη στήριξη της ανάπτυξης και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, όπως ήταν και το πνεύμα των αποφάσεων του Ιουλίου.
Σχόλιο: Γενικόλογο ευχολόγιο που μάλλον το τοποθέτησε ο εμπνευστής της στρατηγικής ώστε να φτάσουν οι άξονες της τους 5 (όσους τα δάκτυλα της ανοικτής παλάμης κατά την κλασσική ελληνική χειρονομία). Η ευρωπαϊκή ενότητα έχει πάψει να υπάρχει εδώ και καιρό - ισχύει απλώς το "ο σώζων εαυτό σωθείτο" και ο καθένας κοιτάει το πως θα "βολέψει" την χώρα του, εφαρμόζοντας άλλες πολιτικές έξω απ' αυτές που ζητά μέσα (δείτε εδώ παραδείγματα).

Πηγές ειδήσεων: "Τα Νέα", "Πρώτο Θέμα"