Οι μεγάλες πανδημίες που χτύπησαν την ανθρωπότητα...

 Ο κορωναϊός δεν αποτελεί την πρώτη (και σχεδόν σίγουρα δε θα είναι ούτε η τελευταία) πανδημία που πλήττει τον πλανήτη. Το ξέσπασμα του “αόρατου εχθρού” ξύπνησε σε όλους μνήμες από τις πανδημίες που συντάραξαν την ανθρωπότητα. Παρακάτω αναλύουμε τις πιο φονικότερες εξ αυτών, οι οποίες αποδεκάτισαν -στο πέρασμά τους- ολόκληρους πληθυσμούς σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Λέπρα

Παρόλο που ήταν γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων, η λέπρα εξελίχθηκε σε πανδημία στην Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, με αποτέλεσμα να κατασκευαστούν τα λεγόμενα "λεπροκομεία", ώστε να απομονωθεί ο τεράστιος αριθμός των νοσούντων.Πρόκειται για μια αργά αναπτυσσόμενη βακτηριακή ασθένεια η οποία προκαλεί πληγές, εξογκώματα και παραμορφώσεις στο δέρμα, ενώ μπορεί επίσης να απονεκρώσει τα νεύρα του δέρματος με αποτέλεσμα ο ασθενής να χάσει παντελώς την αίσθηση στα σημεία αυτά.Το κύριο σύμπτωμα της νόσου είναι η εμφάνιση μεμονωμένων κόκκινων κηλίδων στο δέρμα που μεγαλώνουν και εξαπλώνονται σταδιακά σε όλο το σώμα. Τα μαλλιά γίνονται ξηρά, ενώ παρατηρείται πτώση των φρυδιών, των βλεφαρίδων και απώλεια τριχών σε άλλα μέρη του σώματος.

Άλλα συμπτώματα είναι η αιμορραγία ή η συνεχής συμφόρηση της μύτης, όπως και η καταστροφή του ρινικού διαφράγματος. Αν προσβληθεί ο λάρυγγας είναι πιθανή η απώλεια της φωνής, όπως και η δυσκολία στην αναπνοή, ενώ σε περίπτωση που προσβληθεί το οπτικό νεύρο, μπορεί να παρατηρηθούν βλάβες στα μάτια ή και απώλεια της όρασης. Τέλος, δεν αποκλείεται και η προσβολή εσωτερικών οργάνων, όπως το ήπαρ, ο σπλήνας, οι όρχεις και τα νευρικά στελέχη.Παρόλο που είναι πολύ παλιά ασθένεια, ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων νοσεί ακόμη και στις μέρες μας. Γνωστή και ως ασθένεια του Χάνσεν, η λέπρα εντοπίζεται κυρίως σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής, ενώ σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες κατατάσσεται, σήμερα, στην τελευταία θέση των μεταδοτικών ασθενειών. Με τη φαρμακευτική αγωγή, ο ασθενής παύει, πλέον, να μεταδίδει τη νόσο, ενώ μπορεί να ζήσει μια φυσιολογική ζωή.

Μαύρη πανώλη

Η Μαύρη πανώλη ή αλλιώς, µαύρος θάνατος αποτελεί μια από τις πιο καταστροφικές πανδημίες στην ανθρώπινη ιστορία. Οι πρώτες επίσημες καταγραφές κρουσμάτων ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1347, ενώ ο συνολικός αριθμός των νεκρών υπολογίζεται στα 100 εκατομμύρια.Η ασθένεια είχε δύο μορφές: Τη βουβωνική ή σηψαιμική πανώλη και την πνευμονική. Η μετάδοση ήταν ακαριαία, ενώ οι κακές συνθήκες υγιεινής σε συνδυασμό με τις ελλιπείς ιατρικές γνώσεις συνετέλεσαν στη ραγδαία εξάπλωσή της.Στις αρχές του 1348 είχε ήδη διαδοθεί από την Ιταλία σε όλη την κεντρική Γαλλία και κατόπιν στις Κάτω Χώρες, ενώ εκτιμάται ότι μείωσε τον τότε παγκόσμιο πληθυσμό από 450 σε 350 - 375 εκατομμύρια, αφανίζοντας το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Η επιδημία έκανε την εμφάνισή της και τα επόμενα χρόνια του 14ου αιώνα, ενώ γάτες και σκύλοι σφαγιάστηκαν, καθώς θεωρήθηκαν ως “πηγή του κακού”.Μάλιστα, η πανούκλα εντοπίζεται ακόμα και σήμερα, κυρίως στην Αφρική και την Α
σία, όπως επίσης, σε αγροτικές περιοχές στις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες. Στα συμπτώματά της περιλαμβάνονται ο ξαφνικός υψηλός πυρετός, αδυναμία, κόπωση, πονοκέφαλος, ρίγη και πρησμένοι λεμφαδένες.

Η ασιατική χολέρα

Η πρώτη πανδημία χολέρας, γνωστή και ως “ασιατική χολέρα” ξεκίνησε το 1817 κοντά στην πόλη της Καλκούτας, ενώ γρήγορα επεκτάθηκε σε όλη τη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, φθάνοντας μέχρι τη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Αφρική και τις ακτές της Μεσογείου.Παρά το γεγονός ότι η χολέρα είχε κάνει την εμφάνισή της πολλές φορές στην Ινδία, αυτή τη φορά η διάδοση ήταν ραγδαία. Πρόκειται για την πρώτη πανδημία χολέρας που πέρασαν από την Ασία και την Ευρώπη, κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, αφήνοντας στο πέρασμά της εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, μεταξύ των οποίων πολλούς Βρετανούς στρατιώτες.Λέγεται, μάλιστα, ότι Ινδουιστές προσκυνητές ευθύνονται για την εξάπλωση της χολέρας στην υποήπειρο, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του αντι-ασιατικού συναισθήματος, κυρίως προς τον Ινδικό λαό και πολιτισμό. Πολλές ήταν οι εκδηλώσεις εκφοβισμού που αναφέρθηκαν κατά των ινδικών πολιτιστικών πρακτικών και κυρίως των προσκυνημάτων των Ινδουιστών, ενώ οι βρετανικές αρχές, αφού πραγματοποίησαν έρευνες για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έκαναν προσκυνήματα οι λαοί της Νότιας Ασίας, χαρακτήρισαν τους προσκυνητές ως “επικίνδυνη τάξη” και τέθηκαν υπό επιτήρηση.Αν και ο αριθμός των συνολικών θανάτων από την επιδημία παραμένει άγνωστος, εκτιμάται ότι στην Ινδία σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η μετάδ
οση της νόσου σταμάτησε το 1824, με τους μελετητές να εκτιμούν ότι σε αυτό συνετέλεσε ο κρύος χειμώνας του 1823-1824.

Ευλογιά

Η ευλογιά εκτιμάται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ.. Κατά τον 18ο αιώνα, η ασθένεια προκαλούσε τον θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο, ήταν υπεύθυνη για το ένα τρίτο του συνόλου των τυφλώσεων, ενώ 20-60% των προσβληθέντων -εκ των οποίων πάνω από το 80% των παιδιών- πέθαιναν.

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε τον θάνατο σε 300-500 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του '50 καταγράφονταν παγκοσμίως σχεδόν 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο.Το 1967, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, 15 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια, εκ των οποίων τα 2 εκατομμύρια έχασαν τη ζωή τους. Μετά από επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα, ο ΠΟΥ ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980. Μέχρι σήμερα, η ευλογιά αποτελεί τη μοναδική νόσο του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως (διαβάστε λεπτομέρειες εδώ).

Ισπανική γρίπη

Πρόκειται για μια πανδημία γρίπης η οποία έκανε την εμφάνισή της το 1918. Προκλήθηκε από έναν ιό Η1Ν1, ο οποίος προήλθε από τα πτηνά, ενώ σύντομα η μετάδοσή του γινόταν από άνθρωπο σε άνθρωπο.Παρά το γεγονός ότι εξάπλωση ήταν ραγδαία, οι ευρωπαϊκές χώρες λόγω του Α’ Παγκοσμίου πολέμου άφηναν “θολό” το τοπίο αναφορικά με την εξάπλωση της νόσου και τα θύματά της, κρύβοντας στην πραγματικότητα τη θανατηφόρα πορεία του ιού.Ωστόσο, η Ισπανία που είχε κρατήσει στάση ουδετερότητας, κατέγραφε την πραγματική κατάσταση της πανδημίας με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ως η χώρα που είχε πληγεί πολύ περισσότερο από την ασθένεια. Για τον λόγο αυτό, η νόσος έμεινε στην ιστορία ως ισπανική γρίπη.

Υπολογίζεται ότι περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι ή το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού προσβλήθηκε από τον ιό, ενώ προκάλεσε το θάνατο τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο, εκ των οποίων οι 675.000 στις ΗΠΑ.Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο θάνατος επερχόταν από οξύ φλεγμονώδες πνευμονικό οίδημα, αιμορραγική πνευμονίτιδα ή πνευμονία με οξύ αιμορραγικό οίδημα.Τα πρώτα κρούσματα εκδηλώθηκαν στη Γαλλία τον Απρίλιο του 1918, ενώ γρήγορα η νόσος επεκτάθηκε στην Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Έπειτα, η πανδημία έφθασε στις Ινδίες, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότιο Αφρική.Στις 10 Ιουλίου του 1918 το Βερολίνο μετρούσε 160.00
0 κρούσματα, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία η γρίπη προκάλεσε τον θάνατο σε 220.000 ανθρώπους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα θύματα ξεπερνούσαν τα 550.000, ενώ στην Ιαπωνία οι νεκροί ήταν σχεδόν 250.000 και στις Ινδίες πέντε εκατομμύρια.Συνολικά, η ισπανική γρίπη κόστισε τη ζωή σε 17 έως 50 εκατομμυρια ανθρώπους. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι τον Ιανουάριο του 1919 η Αυστραλία κατόρθωσε να μην πληγεί από την πανδημία, λόγω μιας αυστηρής καραντίνας.Στην Ελλάδα, το πρώτο κρούσμα της ισπανικής γρίπης εντοπίστηκε στην Πάτρα με τους νεκρούς να ξεπερνούν τους 800, ενώ η Σκύρος αποτέλεσε την ελληνική περιοχή που επλήγη περισσότερο από την πανδημία, χάνοντας το ένα τρίτο του πληθυσμού της. Στην Αθήνα η νόσος προκάλεσε τον θάνατο σε 1.668 ανθρώπους, στη Θεσσαλονίκη τα θύματα ήταν 5.284, ενώ η Δυτική Μακεδονία κατέγραψε 4.336 θύματα.

Ασιατική γρίπη

Η Ασιατική γρίπη ξεκίνησε το 1957 και εξαπλώθηκε με γοργούς ρυθμούς, πλήττοντας ολόκληρο τον κόσμο. Πρώτα ανιχνεύθηκε στην Κίνα, ενώ σύντομα επεκτάθηκε στις ΗΠΑ, την Αφρική και την Ευρώπη.Τα χαρακτηριστικά της μοιάζουν πολύ με τη σημερινή πανδημία του κορωνοϊού με τη διαφορά ότι η «ασιατική γρίπη» έπληττε κυρίως μικρά παιδιά κάτω των 5 ετών και τους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών.Αντίθετα, ο ενδιάμεσος πληθυσμός νοσούσε ελαφρά ή ακόμα και χωρίς συμπτώματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θρήνησαν περίπου 150.000 νεκρούς, ενώ η ασιατική γρίπη κόστισε τη ζωή σε σχεδόν δύο εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Η γρίπη των χοίρων

Η πανδημία της γρίπης των χοίρων προκαλείται από τον ιό H1N1 και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Πρόκειται για μια μετάλλαξη της γρίπης με γενετικό υλικό από τέσσερις προϋπάρχουσες μορφές του ιού: Δύο από τη γρίπη των χοίρων, ένα από τη γρίπη των πτηνών και ένα από την ανθρώπινη κοινή γρίπη. Πρωτοεμφανίστηκε στο Μεξικό, ενώ τον Ιούνιο του 2009 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε πως η επιδημία είχε μεταβληθεί σε πανδημία.Στα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνονται πυρετός, βήχας, πονόλαιμος, κόπωση, πόνος στους μυς και καταρροή. Πιο σπάνια, έχουν αναφερθεί έμετος και διάρροια, ενώ μπλε χείλια και δέρμα, γρήγορη αναπνοή, αφυδάτωση, έντονη υπνηλία, οξυθυμία στα παιδιά, όπως και γρήγορη αναπνοή, πόνος στο στήθος ή την κοιλιά, ίλιγγος, σύγχυση στους ενήλικες αποτελούν συμπτώματα που απαιτούν έκτακτη ιατρική παρακολούθηση.Επισήμως, η πανδημία έληξε στις 10 Αυγούστου του 2010, ενώ οι θάνατοι την ημέρα εκείνη ανέρχονταν στους 20.000, με τη γρίπη να έχει πλήξει 214 χώρες.

Και μετά ήρθε ο κορωναϊός...