Μια ιστορία για τ' αρχεία του ρωσικού προξενείου των Χανίων και αυτά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης...

Όσοι νόμιζαν ότι θα έρχονταν οι επίσημοι για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 μόνο και μόνο για να φάνε κακαβιά και για να δουν τα ελληνικά Rafale και F16, κάνουν λάθος. 

Eπ' ευκαιρία των εορτασμών, και με εξαίρεση ίσως το διάδοχο της Μ.Βρετανίας, Κάρολο (που ο καψερός ούτε ουσιαστικό ρόλο έχει, ούτε λόγο σε τίποτα στο Η.Β.), όλοι ήρθαν για να συζητήσουν και να διαπραγματευτούν. Άλλοι για σπουδαία και μεγάλα, άλλοι για μικρότερα και λιγότερο σημαντικά.

Για παράδειγμα, ο Πρόεδρος της Κύπρου ήρθε (εκτός από το να συνεορτάσει) για να γίνει κατ' ιδίαν συζήτηση για το ποια θα είναι η κοινή μας στάση, στις επόμενες διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Οι Γάλλοι ήρθαν για τα εξοπλιστικά. Και οι Ρώσοι; Οι Ρώσοι ήρθαν να συζητήσουν για τα εμβόλια και τ' αρχεία... Ποια αρχεία; Ας διαβάσουμε καλύτερα το ρεπορτάζ του Βημαδότη από την ιστοσελίδα της εφημερίδας "Το Βήμα":

"(Οι Ρώσοι) Ζήτησαν, όπως μου είπαν αρμοδίως, προκειμένου να μας επιστρέψουν τα αρχεία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης (που άρπαξαν από τους Ναζί), να τους παραδώσουμε πρώτα το ρωσικό αυτοκρατορικό αρχείο των Χανίων, εν συνεχεία 80.000 ευρώ για τη φύλαξη των αρχείων και έναν πίνακα της συλλογής Κωστάκη που φυλάσσεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη."

Σε τι όμως ανάφερεται αυτό το "παραπολιτικό"; Η ιστορία έχει ως εξής...Οι Γερμανοί στην προσπάθειά τους να εξαλείψουν την ιστορία των Εβραίων, σε κάθε μέρος που καταλάμβαναν, και καθώς προχωρούσαν στην "τελική λύση" (δηλ. τη θανάτωση όλων των Εβραίων), κατείσχαν και το αρχείο της κάθε κοινότητας. Στη συνέχεια το έστελναν στην Γερμανία όπου και το φύλαγαν. Όταν η Γερμανία κατέρρευσε, αυτά τ' αρχεία έπεσαν στα χέρια των πρώτων που μπήκαν στο Βερολίνο - δηλαδή των Ρώσων.

Κάποιες χώρες, στο πέρασμα των χρόνων, πήραν πίσω αυτά τ' αρχεία - η δική μας όχι. Κάποια στιγμή όμως, και καθώς περνούσαν τα χρόνια και η χώρα μας άρχισε να βρίσκεται πιο κοντά στο Ισραήλ, δέχτηκε πιέσεις (ακόμα και από την πρεσβεία των ΗΠΑ!) για να προσπαθήσει να πάρει τ' αρχεία των Εβραϊκών κοινοτήτων της πίσω. Όταν άρχισε να βολιδοσκοπεί την πιθανότητα, βρήκε θετική διάθεση - αλλά με ένα μεγάλο "αλλά". 

Οι Ρώσοι ήθελαν ανταλλάγματα. Γι' αυτό εξάλλου είχαν πάρει "υπό την προστασία" τους τ' αρχεία εξαρχής. Προφανώς και δεν είχαν λυπηθεί τους Εβραίους ανά τον κόσμο, σκεπτόμενοι "ας τα πάρουμε εμείς μην τα χαλάσει η υγρασία του Βερολίνου". Είχαν καταλάβει πως με το χρόνο ίσως να τους φαίνονταν χρήσιμα και προφανώς είχαν δίκιο.

Δεν ξέρουμε τι έλαβαν βέβαια από άλλες χώρες ως ανταλλάγματα για να τα επιστρέψουν. Η Ελλάδα εξάλλου δεν είχε και δεν έχει και φοβερά πράγματα να τους δώσει. Αυτό βέβαια δε σήμαινε ότι οι Ρώσοι θα τα έδιναν "τζάμπα"...

Αξίζει όμως να κάνουμε ένα βήμα πίσω: Δεν ήμασταν εμείς οι πρώτοι που ζητήσαμε κάτι από τους Ρώσους. Οι Ρώσοι εδώ και μερικές δεκαετίες ζητούν επίμονα κάτι που έχουμε εμείς. Καταρχήν ήθελαν έργα από τη Συλλογή Κωστάκη (για την αξία και σημασία της οποίας αξίζει να διαβάσετε εδώ), η αγορά της οποίας είναι ίσως η σημαντικότερη συνεισφορά του Ευάγγελου Βενιζέλου  κατά τα 40 χρόνια (περίπου) ενασχόλησής του με τα κοινά και την πολιτική ζωή της χώρας. Βέβαια δεν έβαλε τα χρήματα από την προσωπική του περιουσία, αλλά αν σκεφτεί κανείς το πόσες συλλογές, έργα τέχνης κ.λπ. έχουν προσφερθεί είτε δωρεάν είτε έναντι τιμήματος και η χώρα μας τα έχει προσπεράσει, και αυτή ακόμα η πολιτική απόφαση ξεχωρίζει...

Κατά δεύτερον ήθελαν (και θέλουν) τ' αρχεία του Ρωσικού Προξενείου των Χανίων. Η ιστορία των αρχείων αυτών, αξίζει και αυτή προσοχής. Όπως αναφέρει η εφημερίδα Χανιώτικα Νέα "το Προξενείο αυτό είχε αρμοδιότητα στην Κρήτη την περίοδο της κατοχής της από τους Τούρκους και έτσι, στο αρχείο του Προξενείου αυτού βρίσκονται έγγραφα από το 1860 μέχρι το 1919. Ολα αυτά τα έγγραφα του ρωσικού Προξενείου, τα οποία θα αφορούσαν κυρίως στους αγώνες των Κρητών για ελευθερία και Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα, παραδόθηκαν οικειοθελώς με πρωτόκολλο παραλαβής, όταν το προξενείο έκλεισε". 

Με απλά λόγια τα αρχεία δεν τα κρατήσαμε με το ζόρι, ούτε τα κλέψαμε. Μας τα έδωσαν οι ίδιοι οι Ρώσοι γιατί δεν τα ήθελαν και όχι γιατί υπήρχαν "ιστορικές συγκυρίες" (όπως αργότερα ισχυρίστηκε ο Ε. Βενιζέλος σε σχετική ερώτηση στην Βουλή στα 2014). Βέβαια από τότε που οι Ρώσοι έδωσαν τ' αρχεία και έφυγαν, τα χρόνια πέρασαν, οι Ρώσοι ξαναέγιναν Ρώσοι, και πετώντας τον κομμουνιστικό μανδύα και άρχισαν να ζητούν από δω και από κει κομμάτια της ιστορίας που θεωρούν ότι είναι δικά τους. Εμείς για χρόνια αρνούμασταν, δεδομένου ότι το αρχείο του Προξενείου είχε σημαντικά στοιχεία για τις κρητικές επαναστάσεις καθώς και για τον αγώνα για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Και επίσης γιατί το αρχείο δεν είχε (και δεν έχει ακόμα) ψηφιοποιηθεί, λόγω έλλειψης κονδυλίων. 

Κάπου στο 2014 τα πράγματα έφτασαν κοντά. Εμείς ζητήσαμε το αρχείο των Εβραϊκών κοινοτήτων και αυτοί ζήτησαν το αρχείο του Προξενείου. Εμείς μάλιστα δεχτήκαμε μάλιστα να πληρώσουμε τα φύλακτρα (λες και τ' αρχεία των Εβραίων τους τα δώσαμε εμείς ή τ' αρχεία του Προξενείου δεν είχαν κόστος για να φυλαχθούν). 

Εκεί κάπου οι Ρώσοι ζήτησαν και τη Συλλογή Κωστάκη (την οποία η Ελλάδα είχε αποκτήσει νόμιμα και όχι με τρόπο τύπου "Μάρμαρα του Παρθενώνα")  ως αντάλλαγμα, και όταν εισέπραξαν το όχι της κυβέρνησης (αφού στο κάτω κάτω ο Βενιζέλος που ήταν αντιπρόεδρος τότε, είχε ενεργό ρόλο στην απόκτησή της), δέχτηκαν να πάρουν "ένα μόνο έργο".

Και ενώ όλοι ήταν έτοιμοι να υπογράψουν, εμφανίστηκε η εξέγερση στο "γαλατικό χωριό" των Χανίων.

Οι λόγοι πολλοί...

Καταρχήν δεν υπήρχε καμία διάθεση από πλευράς της κυβέρνησης να δώσει ψηφιοποιημένα τα περιεχόμενα του αρχείου. Δεν υπήρχε καν διάθεση να ψηφιοποιηθεί το αρχείο. Τα αρχεία θα πήγαιναν όπως ήταν.

Κατά δεύτερον αυτό ήταν αντίθετο προς τη θέληση του φορέα διαχείρησης (Ιστορικό Αρχείο Κρήτης), καθώς και της Γενικής Εφορίας Αρχείων του Κράτους. Σημειώνεται δε ότι τα αρχεία δεν είχαν παραδοθεί στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (που είναι αυτό που λέμε "βαθύ κράτος") αλλά στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (που είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου). Επομένως το κράτος δεν μπορεί να υποχρεώσει το τελευταίο να παραδώσει οτιδήποτε, ειδικά δεδομένης της υπάρχουσας νομοθεσίας που απαγορεύει τέτοιες ενέργειες, αν δε θέλει να δεχτεί αυτό. Με απλά λόγια είναι δηλαδή σα να χαρίζει λεφτά ο Κώστας στον Βαγγέλη και μετά ο πατέρας του Βαγγέλη να πηγαίνει σ' αυτόν και να λέει "συμφώνησα να δώσεις τα λεφτά του Κώστα στον Γιώργο".  Προφανώς αν δε θέλει ο Βαγγέλης, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει.

Κατά τρίτον οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα ήταν κατά παράβαση των διακρατικών συμφωνιών μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας, στην οποία ΔΕΝ προβλέπεται ανταλλαγή πρωτοτύπων αρχείων με την Ρωσική Ομοσπονδία. Αντιθέτως, στο άρθρο 2 του ως άνω Πρωτοκόλλου ρητά ορίζεται ότι «Τα Μέρη συμφώνησαν για την ισοβαρή ανταλλαγή αντιγράφων και μικροταινιών των αρχειακών εγγράφων που αναφέρονται στην περίοδο 1774-1914, τόσο για τον εμπλουτισμό των αρχείων τους όσο και για την ικανοποίηση των απαιτήσεων των ερευνητών τους». Σημειώνεται δε ότι η Ρωσία κατέχει τ' αρχεία τουλάχιστον 15 (!!!) ελληνικών προξενείων της πρώην Σοβιετικής επικράτειας, τα οποία δεν παραχωρεί στην Ελλάδα, ούτε ως αντίγραφα.

Και τέταρτον, μια τέτοια συμφωνία θ' ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και για άλλου τέτοιου τύπου "επίλυσης", με την χώρα μας να έρχεται σε δύσκολη θέση σε πιθανότητα άρνησης.

Οι τοπικές αντιδράσεις από την Περιφέρεια Κρήτης (με τον νυν δήμαρχο Χανίων - τότε Αντιπεριφερειάρχη - να στέλνει μάλιστα και διάβημα στον αρμόδιο Υπουργό), τοπικούς συλλόγους και παράγοντες (και παρά το γεγονός ότι το κράτος έφτασε στο σημείο να στείλει τον Διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης από τα Χανιά στο Ηράκλειο, ώστε να ξεπεραστεί το εμπόδιο της μη υπογραφής) και τα νομικά κωλύμματα, πάγωσαν το θέμα.

Οι Ρώσοι όμως επανήλθαν...Επομένως θα πρέπει να δούμε τι θα γίνει αυτή φορά...Όπως και να έχει το κλίμα έχει δημιουργηθεί γιατί η κυβέρνηση, θέλει να πάρει τ' αρχεία των Εβραϊκών κοινοτήτων. Και μπροστά σ' αυτό δεν έχει σημασία ούτε η συλλογή Κωστάκη (η οποία εντέχνως σε διάφορα ΜΜΕ παρουσιάζεται ως "φυλασσόμενη" στην Ελλάδα και όχι ως νομίμως αγορασμένη), ούτε οι διεθνείς συμφωνίες, ούτε και τα 80 χιλιάρικα που ως καρμοίρηδες ζητούν οι Ρώσοι για τη "φύλαξή" των αρχείων.