Μερικές σκληρές αλήθειες για το δημογραφικό...

Στα 2016 γράψαμε ένα άρθρο με τίτλο που ρωτούσε αν βρισκόμαστε λίγο πριν το τέλος του ελληνισμού, με αφορμή το δημογραφικό. Το άρθρο είχε ξεσηκώσει αντιδράσεις, αφού πολλοί αναγνώστες του blog θεωρούσαν ότι ήμασταν υπερβολικοί. Σχεδόν 8 χρόνια αργότερα το θέμα έχει φτάσει στο κέντρο του ενδιαφέροντος, με την κυβέρνηση να εκμεταλλεύεται μια σκληρή πραγματικότητα για να κοπάσει το μεγάλο θόρυβο που προκαλεί το νομοσχέδιο για τους γάμους των ομοφυλοφίλων. 

Είναι τραγικό, κάποιοι να εκμεταλλεύονται ένα τόσο σοβαρό θέμα (και το οποίο στην πραγματικότητα αφορά το θεσμό της οικογένειας, που από την αρχή της μνημονιακής περιόδου έχει χτυπηθεί όσο κανένας άλλος θεσμός) και να το χρησιμοποιούν ως αντιπερισπασμό του αποτυχημένου τους χειρισμού σε σειρά θεμάτων, αλλά ίσως είναι μια ευκαιρία να πούμε μερικές αλήθειες - ώστε να μπορέσουμε να σώσουμε, ως χώρα, οτιδήποτε σώζεται...

Καταρχήν, όπως αναφέραμε και τότε, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό και δεν είναι πρόσφατο. Απλώς από το 2009 και μετά η μετανάστευση κοντά ενός εκατομμυρίου νέων ανθρώπων από την χώρα μας, ανθρώπων που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία στους οποίους η χώρα και οι οικογένειές τους είχαν επενδύσει για το μέλλον, δημιούργησε ένα κενό το οποίο, με τους χαμηλούς αναπαραγωγικούς δείχτες που είχε η χώρα ούτως ή άλλως, δεν ήταν δυνατόν να καλυφθεί. Δηλαδή, κάτι το οποίο με τους ρυθμούς που πηγαίναμε θα συνέβαινε ούτως ή άλλως, συνέβει ταχύτερα. Η περίοδος μεταξύ του 2000 και του 2008, κατά την οποία μεγάλος αριθμός Ελλήνων μεταναστών επέστρεψε στην χώρα, ενώ μετανάστες από άλλες χώρες ήρθαν στην Ελλάδα για ένα καλύτερο αύριο, βρίσκοντας ευκαιρίες και έχοντας διάθεση να ενσωματωθούν, είχε δημιουργήσει μια πλασματική εικόνα για το μέλλον. 

Η περίοδος των μνημονίων όμως μας ξαναγύρισε στην πρότερη κατάσταση, μιας και έφυγε από την χώρα η επόμενη γενιά επιστημόνων, ενώ παράλληλα χάθηκε μεγάλο ποσοστό του εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού της χώρας προς όφελος των ευρωπαϊκών χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Αυτές οι χώρες πήραν τα καλύτερα μυαλά και τους καλύτερους τεχνίτες της Νότιας Ευρώπης, καταφέρνοντας έτσι να καλύψουν, χωρίς σοβαρή πολιτισμική αλλοίωση, το δικό τους δημογραφικό πρόβλημα. 

Γιατί ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας: Η σκληρή πραγματικότητα, η οποία φαίνεται στην καθημερινότητα όλων των μεγάλων πολυ-πολιτισμικών χωρών, είναι ότι για να υπάρχει αρμονία στο εσωτερικό μιας χώρας, δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν τεράστιες εισροές στο εσωτερικό της από πληθυσμούς που διαφέρουν θρησκευτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Και αυτό γιατί οι δομές του κράτους στον Δυτικό κόσμο πλέον δεν μπορούν να ενσωματώσουν ούτε εκπαιδευτικά, ούτε κοινωνικά τους νέους πληθυσμούς - ειδικά πληθυσμούς που δεν ήρθαν με διάθεση να ενσωματωθούν. Και όταν δεν υπάρχει ενσωμάτωση, δημιουργούνται γκέτο και ανισότητες, ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που οι θεσμοί από το 2009 και μετά έχουν καταρρεύσει συνολικά.  Η ζοφερή πραγματικότητα στα κέντρα των μεγάλων πόλεων της χώρας μας (και όχι μόνο) μιλάει από μόνη της.  

Η κυβέρνηση έχοντας σηκώσει ψηλά τα χέρια στο ζήτημα της ακρίβειας που ταλανίζει την χώρα, θεωρεί ότι μπορεί να κάνει μια πολιτική ρελάνς χρησιμοποιώντας το δημογραφικό και φέρνοντας σειρά από μέτρα που πιστεύει ότι θα δημιουργήσουν την εντύπωση ότι θέλει να αυξηθούν τις γεννήσεις και να ενισχυθεί ο θεσμός της οικογένειας. Έτσι αυξάνει τα επιδόματα γεννήσεων, αυξάνει τον αριθμό των vouchers για βρεφονηπιακούς σταθμούς, δημιουργεί κοινωνικά τιμολόγια για την ενέργεια και παρουσιάζει μια σειρά μέτρων για τη δημιουργία κέντρων απασχόλησης και παιδικών σταθμών σε μεγάλες επιχειρήσεις. 

Όλα αυτά είναι καλά και ενδιαφέροντα, αλλά δεν αρκούν. Πρώτον γιατί ένα υποθετικό ζευγάρι (ας τους ονομάσουμε "Μαρία και  Γιώργο"), δεν πρόκειται να κάνουν παιδί για να πάρουν 400 ευρώ παραπάνω στη γέννα. Καλό είναι ως bonus αλλά δεν αρκεί. Η "Μαρία και ο Γιώργος" δεν κάνουν οικογένεια και παιδιά γιατί οι εποχές έχουν αλλάξει και το να έχει κανείς οικογένεια δεν είναι πλέον σκοπός ζωής. Αλλά ακόμα και αν θα ήθελαν να το κάνουν, δυσκολεύονται γιατι δεν αισθάνονται ασφάλεια στη δουλειά τους, γιατί ξέρουν ότι και 9μηνο να γίνει η άδεια μητρότητας με πλήρη μισθό η πίεση θα είναι τεράστια για να γυρίσει νωρίτερα στην εργασία με φόβο απόλυσης (της Μαρίας) στην πρώτη ευκαιρία. Η "Μαρία και ο Γιώργος" ξέρουν ότι πολλοί σταθμοί δε δέχονται voucher (άρα και να το έχουν δεν πρόκειται να πάρουν θέση), και όταν δέχονται ζητούν έξτρα χρήματα για "δραστηριότητες". Ξέρουν ότι τα κέντρα απασχόλησης είναι μακρυά από το μέρος που διαμένουν και σε αυτά πάνε παιδιά με τα οποία (για τους δικούς τους λόγους το ζευγάρι) δεν θα ήθελε τα παιδιά τους να έκαναν παρέα. Γιατί ξέρουν ότι τα κέντρα απασχόλησης είναι απλώς (στη συντριπτική τους πλειοψηφία) κέντρα παρκαρίσματος και οι υπάλληλοι είναι κακοπληρωμένοι και δεν έχουν κίνητρα προσφοράς. Ξέρουν ότι αν αρρωστήσει το παιδί τους δε θα υπάρχει κανείς να τους βοηθήσει (και το αφεντικό θα γκρινιάζει που θα χάνουν μέρες για να προσέχουν το παιδί και θα συχτιρίζει την "καλοσύνη" του που δεν έδιωξε την Μαρία όταν γύρισε από την εγκυμοσύνη) ενώ και η επίσκεψη στον παιδίατρο θα κοστίζει ένα 50άρικο χωρίς τα φάρμακα, αφού ο παιδίατρος του ΕΟΠΥΥ δεν έχει ραντεβού γι' αυτούς σε αυτή τη ζωή. Ξέρουν επίσης ότι για ένα φροντιστήριο, ένα μάθημα αγγλικών συν ένα άθλημα την εβδομάδα, θα χρειάζονται όλο το μηνιάτικο που περισσεύει από το ενοίκιο (αν είναι τυχεροί και βρουν σπίτι!) ή το υπερφουσκωμένο δάνειο και το σούπερμαρκετ. Ξέρουν ότι με βάση τα έξοδά τους θα χρειάζονται να έχουν τους γονείς τους να "τσοντάρουν" κάθε μήνα για τα εγγόνια τους. Επίσης ξέρουν ότι σχεδόν καμία επιχείρηση δε θα φτιάξει παιδικό σταθμό στις εγκαταστάσεις. Όχι μόνο γιατί γενικά οι μεγάλες επιχειρήσεις στην Ελλάδα βλέπουν τους εργαζόμενους τους ως γαϊδάρους του 700άρικου, αλλά και γιατί στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες δουλεύουν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν μπορούν για ποικίλους λόγους να επενδύσουν σε τέτοια εγχειρήματα.

Όλα αυτά τα ξέρει βέβαια ο κύριος Μητσοτάκης και οι συν αυτώ. Αλλά είναι ζορισμένος και πρέπει να δείξει ότι ενδιαφέρεται (το οποίο σε προσωπικό επίπεδο μπορεί και να το κάνει, αλλά σε πολιτικό ούτε λόγος - τον πιέζει να μη χάσει την εξουσία). Ξέρει ότι η μόνη γρήγορη λύση για το δημογραφικό είναι οι μετανάστες. Και γι' αυτούς η λύση είναι μία: Όλοι οι μετανάστες που έρχονται να δηλώνονται κανονικά, να δουλεύουν για 500 ευρώ για να κάνουν τους εργάτες, τους οικοδόμους, τους αγρότες και τους σερβιτόρους στα τουριστικά καταλύμματα που χτίζονται και θα χτιστούν τα επόμενα χρόνια (ή για τις ανάγκες αυτών) και να μαζεύουν το ελαιόλαδο-χρυσάφι της χώρας. Θα είναι καλοδεχούμενοι ανεξαιρέτως θρησκείας, πολιτιστικής ταυτότητας και κουλτούρας. Και ας μην ενσωματωθούν ποτέ οι ίδιοι και ας δημιουργηθούν καινούργια γκέτο και καινούργιοι "κοινωνικά αποκλεισμένοι". Μια στο τόσο θα έχουμε ένα καινούργιο "Γιάννη" ή ένα νέο "Νέγρο του Μωριά" ή κάποιο φωτεινό μυαλό με γονείς μετανάστες που θα ξεπηδήσει από την ανέχεια και θα ανοίξει το δρόμο σε κάτι πρωτοποριακό - και θα χαιρόμαστε όλοι για την επιτυχία τους. Αλλά αυτοί θα είναι λίγοι  - οι περισσότεροι, θα ζουν σε γκέτο στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Αυτοί λοιπόν θα δώσουν τη λύση, με λίγη εσάνς "ψηφιακών νομάδων" των οποίων ο πληθυσμός, παρεπιπτόντως, είναι σε παγκόσμια μείωση, αφού οι μεγάλες εταιρείες πλέον ζητούν τους εργαζομένους "στα γραφεία τους". Αλλά και αυτοί πόσο θα έμεναν στην χώρα; Η τάση έτσι κι αλλιώς είναι να μένουν για λίγους μήνες σε διάφορα μέρη - και να κάνουν stories παραπόνων στο Instagram για το κακό "εσπρέσσο" της καφετέριας στο νησί που μένουν.

Για το "brain drain" και για την επιστροφή των Ελλήνων ούτε λόγος. Ή μάλλον λόγος γίνεται αλλά σε θεωρητικό επίπεδο. Για να επιστρέψουν όλοι αυτοί που έφυγαν πρέπει να υπάρχει οικονομική σταθερότητα, ικανοποιητικοί μισθοί και ένα περιβάλλον που θα προσελκύει. Θα πρέπει η χώρα να έχει δείξει ενδιαφέρον για όλους αυτούς τους Έλληνες τα χρόνια που έχουν μεταναστεύσει το εξωτερικό. Δυστυχώς τίποτε απ' όλα αυτά δε συμβαίνει. 

Και κάτι ακόμα: Οι Έλληνες που μετανάστευαν από τις αρχές μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, το έκαναν ως κάτι "προσωρινό". Δημιουργούσαν συλλόγους, πήγαιναν στις εκκλησίες και τις κοινότητες, έστελναν τα παιδιά τους στο "ελληνικό" σχολείο. Μιλούσαν στα παιδιά τους ελληνικά και με τα χρήματα που έβγαζαν έχτιζαν σπίτια και αγόραζαν χωράφια στην Ελλάδα. Αυτό κράτησε ζωντανές τις κοινότητες των Ελλήνων στο εξωτερικό. 
Το ποσοστό των Ελλήνων που έφυγαν στα χρόνια της κρίσης και κάνει κάτι από τα παραπάνω είναι ελάχιστο. Η δεύτερη γενιά, ειδικά για τα παιδιά που είναι γεννημένα στο εξωτερικό, δεν έχει γνώση της γλώσσας, η επαφή τους με άλλους Έλληνες περιορίζεται σε φόρουμ στο Facebook και η Ελλάδα είναι μια χώρα διακοπών και μόνο.       

Αυτοί οι Έλληνες δε θα γυρίσουν ποτέ, αν δεν αλλάξει κάτι ριζικά. Ευκαιρία λοιπόν για το ελληνικό πολιτικό σύστημα να το κάνει. Αλλιώς αυτό που λέγαμε πριν έξι χρόνια θα συμβεί σίγουρα: Θα έρθει το τέλος του ελληνισμού και θα συμβεί στην εποχή μας.